İZMİR'İN KENTSEL DÖNÜŞÜM KAZANIMLARI

Türkiye'nin en fazla gecekondu ve kaçak yapılaşma olgusu ile karşı karşıya kalan illeri arasındadır. Merkez kentte toplam konut alanının yaklaşık %50 si gecekondu ve imar afları sonucu oluşmuştur. Bu bölgelerde yapıların güvenilirliğinin artırılması, düzenlenmesi ve sağlıklı yaşam alanlarının oluşturulması amacıyla, 1/25000 ölçekli İzmir Kentsel Bölge Nazım İmar Planında Merkez Kent Kentsel Yenileme-Sağlıklılaştırma program alanları olarak 14 bölge tespit edilmiştir. Bunların arasından, yaratabileceği can ve mal kaybı nedeniyle jeolojik sakıncalı alanlar öncelikle gündeme alınmıştır. Amaç; jeolojik yönden yapı yasağı bulunan alanlarda yapılmış yerleşimleri saptamak, afet tehlikesi altında olan bölge sakinlerinin yeni yapılan güvenli, imarlı, sosyal donatıları ve alt yapısı tamamlanmış konutlara taşınarak sağlıklı şehir yaşamının gerektirdiği koşullara kavuşmasını sağlamaktır. Bu amaç çerçevesinde, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Konak Belediyesi ve Toplu Konut İdaresi arasında yapılan protokolle; 1978, 1981, 1998 ve 2003 tarihlerinde Bakanlar Kurulu Kararları ile "Afete Maruz Bölge" ilan edilen ve Konak Belediyesi sınırları içindeki İmariye, Ondokuz Mayıs, Vezirağa, Hasan Özdemir, Yeşildere, Kosova, 1.Kadriye, Altay Mahallelerini kısmen kapsayan Kadifekale Heyelan Bölgesi'nde bulunan 1968 ve Karşıyaka Belediyesi sınırları içindeki Bayraklı Mahallesinde bulunan 32 adet gecekondu tipi yapının boşaltılması ve hak sahiplerinin Uzundere'de yapılmakta olan konutlara taşınması sağlanacak, yaklaşık 41 hektar büyüklüğündeki Kadifekale Heyelan Bölgesi rekreasyon alanı olarak düzenlenecektir.Afete Maruz Bölge'de yaşayan vatandaşların Kentsel Dönüşüm Projesi ve Uzundere Konutları hakkında bilgilendirilmesi amacıyla Kadifekale' de bir iletişim bürosu kurulmuştur. Böylece Heyelan bölgesinde yaşayan vatandaşların, "tasfiye sonrası Kadifekale'nin rant amaçlı kullanılacağı" ve benzeri dedikodulardan uzaklaştırılıp, Dönüşüm Alanının rekreasyon alanı olarak düzenleneceği konusunda bilgilenmeleri, başka deyişle sağlıklı ve doğru bilgiye ulaşmaları, çekincesiz sorulabilecek her türlü soruya yanıt alabileceklerini görmeleri sağlanmıştır. Kadifekale İletişim bürosunda vatandaşların en çok ilgisini çeken konu olan Uzundere toplu konutları hakkında maketler ve çizimler üzerinde ayrıntılı bilgi verilmiştir. Vatandaşlar, tamamlanan örnek daireleri yakından inceleme fırsatı bulmuştur. 

İzmir Büyükşehir Belediyesi, Konak Belediyesi ve TOKİ arasında yapılan protokol uyarınca, TOKİ tarafından Uzundere'de yaklaşık 3080 adet konut inşa edilmektedir. Bu konutlardan 2156 adedi (%70) heyelan bölgesinin boşaltılması ve hak sahibi vatandaşların taşınması amacıyla kullanılmaktadır. 4 ayrı etap halinde ihale edilen konutların (B tipi, B2 tipi, F tipi, C tipi) inşası tamamlanmıştır. Konutlar depreme dayanıklı olması için tünel kalıp yapım sistemi ile inşa edilmiştir. (B Tipi: 2Oda+1Salon Brüt Alan: 75.06m², 560 adet, B2 Tipi: 2Oda+1Salon Brüt Alan:94.91 m², 840 adet, C Tipi: 3 Oda+1Salon Brüt Alan :120.18 m², 644 adet, F Tipi:2Oda+1Salon Brüt alan: 94.60 m², 112 adet). Uzundere Toplu Konutları Alanı, Aydın-Çeşme Otoyolunun Limontepe ile Uzundere Sapakları arasında kalan bölümünde bulunan arazi şehir içi-şehir dışı erişilebilirliği ile önemli bir potansiyele sahiptir. Alanın yakın çevresinde Konak Belediyesi tarafından projesi hazırlanan Uzundere Rekreasyon Alanı, Uzundere Kent Yenileme Bölgesi, Olimpiyat Köyü, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığınca projeleri hazırlanan Yeni İhtisas Fuarı ve Gaziemir Serbest Bölge bulunmaktadır. Uzundere Toplu Konut Alan arazisinde homojen bir eğim söz konusu değildir. Ancak arazinin otoyoldan yüksekliği ve konutların çok katlı oluşu, toplu konut alanının hemen hemen her noktasından İzmir Körfezi manzarasının görülebilmesini sağlamaktadır. Konumu ve topoğrafik yapısı, alanın yaz aylarında batı rüzgârını almasını sağlayarak çevresine göre avantaj yaratmaktadır. Gelecekte 15.000 kişinin yaşaması hedeflenen Uzundere Toplu Konut alanına, toplu taşıma ve özel araçla ulaşım, konutlara en rahat erişim mesafesine kadar yaklaşacak, kent merkezi ile güçlendirilmiş servis bağlantıları kurulacaktır. Burada yaşayacak olan vatandaşlar için ticaret, sağlık tesisi, sosyal tesis, ilköğretim ve orta öğretim tesisi, dini tesis, spor tesisi, su deposu ve belediye hizmet alanı ile yeşil alanların yapımı devam etmektedir. Ayrıca,Karşıyaka Örnekköy'de kentsel dönüşüm projesi kapsamında Büyükşehir Belediyesi, ilçe belediyeleri ve Toplu Konut İdaresi işbirliğiyle oluşturulan projelerle afete maruz bölgelerde yaşayan çok sayıda aile olumsuz koşullarda yaşamaktan kurtarıldı. Karşıyaka Yalı Mahallesi'ndeki 500 gecekondu sahibi daha sağlıklı konutlara taşınma olanağına kavuşturuldu.Kentsel dönüşüm projelerinde kullanılmak üzere Buca'da yapım çalışmalarına başlanılan toplu konutların inşaatları realize edildi. Ayrıca Gürçeşme'de de 240 konutluk proje için çalışmalar yapılıyor.

Kentsel dönüşüm projesinde kimler çalışıyor ? Projelendirme kimin tarafından yapılıyor?

İzmir Konak (Kadifekale-Bayraklı) Kentsel Dönüşüm Projesi'ne özel olarak, proje İzmir Büyükşehir Belediyesi kontrolünde, Konak Belediyesi, Karşıyaka Belediyesi ve TOKİ ile işbirliği halinde yapılmaktadır.  Kadifekale'de yaşayan vatandaşların yaşayacağı Uzundere Toplu Konutları yapımı TOKİ tarafından yapılmaktadır. Kadifekale' de boşaltılacak alanda düzenlenecek rekreasyon alanı yine TOKİ tarafından projelendirilecek ve uygulanacaktır. 

Kentsel dönüşüm projesinin gerçekleştirileceği bölgeler nereleridir ?

MÖ 4.Yüzyıl'da kurulan Kadifekale; Hellen, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait kalıntılarla arkeolojik eserlerin bulunduğu, 186 m. yükseklikte bir tepe üzerine kurulmuş, şehrin hemen her yerinden görünebilen, özel bir noktasında konumlanmıştır. Kadifekale bulunduğu konum itibariyle turistlerin çekim merkezidir. Ancak özellikle 80' li yıllardan sonra ülkemizin en önemli sorunlarından biri haline gelen göç nedeniyle, İzmir de tüm anakentler gibi olumsuz yönde etkilenmiştir. Kadifekale etekleri de göç ve sonucunda gelişen çarpık kentleşme sebebiyle bugün imarsız ve sağlıksız yapılaşma bölgesi haline gelmiştir. Bu olgu, tarihi kalıntıların gün yüzüne çıkarılmasına yönelik çalışmaları da engellemektedir. İzmir bütünü için de tarihi değer taşıyan ve İzmir'e en hakim noktada bulunan bu alan, kent halkı tarafından da yeterince yaşanamamaktadır. Kadifekale eteklerinde yaşam, fiziksel olarak sağlıksız koşullarda sürdürülmekte, kentin tam ortasında olunmasına karşın, kent yaşamı ile kopukluklar yaşanmaktadır. Bölgenin sosyo-ekonomik yapısı, çoğunlukla göçle gelen, "Alt Sosyal Gelir Grubu" vatandaşlardan oluşmakta, geçimini yaygın olarak "Midyecilik" ile sağlamaktadır.

Kentin yoksul mahallelerini barındıran Kadifekale etekleri aynı zamanda heyelan bölgesidir. Bölgede görülen en büyük olumsuzluk; heyelan tehlikesi altında olan, zaman zaman oluşan zemin kaymaları nedeniyle yüzeysel ve yapısal zarar görmüş gecekondu tipi yapılar ve düşük cephe, sokak ve çevre kalitesidir. Bölgede yakın zamana kadar hayati tehlike taşıyan evler, hatta okullar boşaltılmak zorunda kalınmış, ancak soruna kalıcı bir çözüm bulunamamıştır. Kadifekale Heyelan Bölgesi ile ilgili, belirli aralıklarla 8 adet jeolojik etüt raporu hazırlanmış;  Bakanlar Kurulu kararı ile "Afete Maruz Bölge" olarak ilan edilmiş; 20.07.2006 tarihinde ise İzmir Büyükşehir Belediyesince Kamulaştırma Kararı alınmıştır. Kadifekale bölgesinde jeolojik olarak uygun olmayan araziler üzerine, kalitesiz malzemelerle ve yapım tekniğine aykırı olarak, temel mühendislik ölçütlerinden yoksun, plan gözetilmeksizin yapılan gecekondu tipi yapılar, her an oluşabilecek heyelan tehlikesinde büyük can kayıplarına ve hasarlara yol açacaktır. Bu amaçla, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Konak Belediyesi ve Toplu Konut İdaresi arasında yapılan protokolle; "Afete Maruz Bölge" ilan edilen, İmariye, Ondokuz Mayıs, Vezirağa, Hasan Özdemir, Yeşildere, Kosova, 1. Kadriye, Altay, Kadifekale ve Bayraklı Mahallelerinde yer alan gecekondu tipi yapıların boşaltılması ve hak sahiplerinin Uzundere'de yapılmakta olan konutlara taşınması öngörülmüştür. Böylelikle Türkiye'de nadir karşılaşıldığı üzere, afet gerçekleşmeden önce önlemler alınması, afet tehdidi altında yaşayan vatandaşların can güvenliği ve şehir yaşamının gerektirdiği koşullarda yaşaması sağlanmış olacaktır. Aynı zamanda İzmir Kenti, Kadifekale sırtlarının hak ettiği görünüme kavuşması amacıyla, TOKİ tarafından düzenlenecek yaklaşık 41 hektarlık bir rekreasyon alanına kavuşmuş olacaktır. Kadifekale' nin tarihi dokusu ortaya çıkacak ve turizm açısından önemli bir çekim merkezi haline gelecektir.

Bölgede yaşayan insanların bu dönüşüme tepkisi ne oldu ? 

Bölgede yaşayan vatandaşlar, her ne kadar yaşadıkları çevreden uzaklaşacakları için tepki göstermiş olsa da, her an oluşabilecek afet tehdidinin yaratacağı can ve mal güvenliği tehlikesinin farkına varmış ve çoğunlukla projeyi onaylamıştır.